Diabetesvoet

• Heb je een “risicovoet” dan kun je twee keer per jaar naar de podoloog (op verwijzing van de huisarts).
• Heb je een voetwonde dan kun je terecht in de voetkliniek waar je recht hebt op de tussenkomst van de podoloog en de diabetes/wondzorgverpleegkundige.

De diabetesvoetkliniek

In België bestaan er momenteel 37 erkende multidisciplinaire diabetische voetklinieken. Bij diabetici komen voetproblemen frequent voor en ze kunnen leiden tot ernstige complicaties. De diabetesvoetkliniek is toegankelijk voor diabetespatiënten:

• die opgenomen zijn in een diabetesconventie.
• die opgenomen zijn in een zorgtraject.
• die opgevolgd worden in het kader van het 'voortraject diabetes'.

Binnen het team van de voetkliniek kun je ook terecht bij de orthopedische schoentechnoloog voor steunzolen, verband - of ontlastingsschoenen en (semi-)orthopedische schoenen. De vernieuwingstermijn en je eigen aandeel zijn afhankelijk van de pathologie. Onze schoenmaker geeft je graag meer informatie.

Klachten

Klachten bij aantasting van de bloedvaten:

• zeer kwetsbare huid
• wondjes die slecht genezen
• koude voeten
• roodpaarse voeten
• verminderde beharing

Klachten bij aantasting van de zenuwbanen

• tintelingen of een verminderd gevoel ter hoogte van de voeten
• kloven
• eelt
• vervorming van de tenen
• verzakking van de voetzool

Diabetespatiënten moeten regelmatig hun voeten laten nakijken door een arts op de eerste tekenen van voetafwijkingen. Die tekenen zijn: slechte doorbloeding, zenuwaantasting, verminderde mobiliteit, vormafwijkingen, wonden, kloven, eeltknobbels ...

Waar kun je zelf op letten?

Voethygiëne

• Was je voeten dagelijks, droog ze zeer goed af, zeker tussen de tenen.
• Controleer altijd de temperatuur van het water met je elleboog of hand.
• Wrijf na het wassen je voeten in met een hydraterende zalf of crème (niet tussen de tenen).
• Controleer dagelijks je voeten op wondjes, eelt, verkleuring ...
• Verwijder eelt met een puimsteen.
• Knip je nagels recht en niet te kort af.
• Ingegroeide nagels en eelt laat je het best verzorgen door een podoloog.
• Gebruik nooit een metalen of scherp voorwerp om je voeten te verzorgen.

Schoenen

• Draag altijd schoenen die goed passen en je voeten goed beschermen.
• Draag geen schoenen die te ruim of te strak zitten.
• Vermijd te hoge hakken (max. 3 cm).
• Controleer regelmatig de binnenkant van je schoenen op oneffenheden, ruwe plekken of losliggende voorwerpen.
• Als je nieuwe schoenen koopt, doe dat dan op het einde van de dag wanneer je voeten meer gezwollen zijn.
• Draag altijd kousen om wrijving en irritatie te voorkomen. Draag geen knellende of versleten kousen. Naadloze kousen zijn het best. Kies voor wol of katoen (geen nylon).

Beweging

• Doe regelmatig aan lichaamsbeweging, dat is goed voor de bloedsomloop.
• Voer dagelijks voetgymnastiek uit.

Als je ’s nachts last hebt van koude voeten, gebruik dan nooit een warmwaterkruik. Je kunt beter warme, niet knellende kousen aantrekken. Roken is ten zeerste af te raden voor diabetespatiënten. De bloedvaten die al beschadigd zijn door de diabetes, worden nog meer beschadigd door het roken.

Behandeling van diabetesvoet

Als je toch een wonde oploopt, behandelen we die best vanuit alle invalshoeken. Een samenwerking tussen verschillende specialisten is dus nodig.

Vaatchirurgie

Vaatlijden wordt in de hand gewerkt door leeftijd, cholesterol, roken en overgewicht. Diabetes verhoogt dat risico. Daardoor is het risico op een amputatie beduidend hoger bij diabetespatiënten. Arteriosclerose of slagaderverkalking verhindert de doorbloeding in het lichaam. Een vernauwing van een bloedvat kan evolueren naar een verstopping waardoor een hartinfarct of een beroerte kan ontstaan. In de ledematen treedt, door een verminderde doorbloeding, in de eerste plaats pijn op bij belasting (etalagebenen). Dat kan uiteindelijk leiden tot pijn in rust en het afsterven van weefsels (gangreen).

De vaatchirurg wordt meestal pas ingeschakeld als je pijn hebt bij stappen of rust. De voet ziet dan bleek in hoogstand en rood als hij hangt. In een verder stadium ontwikkel je wonden aan de tenen of voeten. We onderzoeken de doorbloeding met een drukmeting (doppler), echografie (duplex) of een arteriografie (daarbij spuiten we kleurstof in zodat we een landkaart kunnen maken van de bloedvaten en zo de verstoppingen kunnen aantonen). Denk eraan: niet alleen een regelmatig onderzoek van de benen is noodzakelijk, ook een controle van het hart en de bloedvaten naar het hoofd zijn zeer belangrijk.

Behandeling

Afhankelijk van de vernauwing/verstopping kiest de vaatchirurg voor een endo-vasculaire ingreep (katheter, ballon, stent), een endarterectomie (uitruimen van de slagader) of een bypass (overbrugging). Een ingreep lost een plaatselijk probleem op, maar verhelpt de aantasting van de bloedvaten niet. Het blijft dus belangrijk om je bloedvaten te beschermen tegen verdere aantasting. Diabetes tast vooral de kleinere bloedvaten aan en gaat gepaard met veel kalkafzetting. Dat maakt het werk van de vaatchirurg extra moeilijk. Diabetespatiënten komen daarom vaker tot een amputatie dan andere vaatpatiënten. De moderne techniek laat meestal toe de patiënt van een prothese te voorzien. Met de prothese kan de patiënt terug leren stappen.

De orthopedist

De orthopedisch chirurg evalueert en corrigeert stand- en stapafwijkingen bij patiënten met een diabetesvoet. In eerste instantie beoordeelt hij het loop- en stappatroon van de patiënt en schrijft hij steunzolen voor of past bestaande steunzolen aan. Als de steunzool niet volstaat kan hij ook een orthopedische maatschoen voorschrijven.

De orthopedisch chirurg kan de stand van de voet ook operatief behandelen door misvormingen te corrigeren. De misvormingen zijn een gevolg van de zogenaamde charcot arthropathie. Dat is een stadium in de diabetesvoetaandoening. Daarbij treden door langdurig afwijkende en meestal slecht geregelde suikerspiegels spontane breuken op van één of meerdere beenderen in de middenvoet of de enkel. We leggen eerst een gips aan om de misvormingen van de voet zoveel mogelijk te beperken. Dat kan enkele maanden in beslag nemen. Als de breuken genezen zijn en er toch misvormingen zijn, waardoor er bijvoorbeeld drukwonden ontstaan, dan moeten we de misvormingen operatief corrigeren.

Soms is een gips noodzakelijk bij patiënten die al een drukwonde hebben ontwikkeld. Het gips verdeelt de druk over de voet waardoor de wonde ontlast wordt en een kans krijgt om te genezen. Nadien raden we speciale zolen, schoenen of een operatieve correctie aan.

De endocrinoloog

Goede bloedsuikerspiegels (glycemiewaarden) zijn van groot belang. We streven naar glycemiewaarden tussen 70 à 130 mg/dl nuchter of tussen 70 en 140 mg/dl overdag. De streefwaarden zijn individueel te bepalen in samenspraak met de behandelende arts. Het HbA1c geeft de bloedsuikerspiegel weer van de voorbije drie maanden. De streefwaarde bij diabetespatienten is 7% of lager, wat overeenkomt met 53 mmol/mol of lager. We passen drie maatregelen toe om de streefwaarden te halen:

1. Lichaamsbeweging: regelmatig bewegen, sporten of wandelen, al is het maar een blokje om of te voet naar de bakker. Het is effectiever om bijvoorbeeld drie keer per week 20 minuten te bewegen dan een keer een uur.
2. Voeding: de inname van koolhydraten (suikers) en vetten beperken. Koolhydraten doen de bloedsuikerspiegel stijgen, verzadigde vetten zetten zich af tegen de wand van de bloedvaten, waardoor vernauwingen optreden. Een diëtist kan je begeleiden en raad geven
3. Medicatie of insulinetherapie: je medicatie volgens de voorschriften innemen is hier heel belangrijk. Medicatie of insuline neem je altijd op doktersvoorschrift mag je nooit op eigen initiatief stoppen.

Als je tot de diabetesconventie behoort kun je zelf je glycemiewaarden regelmatig controleren met gratis materiaal. We moeten de waarden regelmatig evalueren om je behandeling eventueel bij te sturen. Ook mensen die in het diabeteszorgtraject zitten en insuline of GLP-1 analogen inspuiten, hebben recht op gratis meetmateriaal.

De neuroloog

Een aantal klachten van de diabetesvoet worden veroorzaakt door een diabetische zenuwontsteking. De zenuwontsteking uit zich vooral ter hoogte van de voeten, treedt dikwijls geïsoleerd op en kan zelfs het eerste teken zijn van een beginnende diabetes. Meestal zijn de gevoelszenuwen eerst betrokken. Dat gaat gepaard met gevoelsstoornissen zoals voosheid en tintelingen in de voeten. De symptomen worden geleidelijk intenser en kunnen heel hinderlijk en pijnlijk worden.

Daarnaast veroorzaakt de diabetische zenuwontsteking ook een verminderde gevoeligheid (voor tast, pijn, temperatuur ...) in de voeten, wat dan weer kan leiden tot zweren (ulceraties) die je niet voelt. Nauwgezette verzorging van de voeten is dus een must. Daardoor kan ook je positiezin gestoord zijn, waardoor je minder zeker bent bij het stappen. Dat verergert vaak in het duister, omdat je dan ook minder goed ziet waar je stapt. Een gas- en rempedaal bedienen in een wagen kan ook problemen opleveren.

In een volgende fase treedt krachtsverlies op in de voet en vermindert de spiermassa in de voet en enkel. Dat is een gevolg van de aantasting van de motorische zenuwen (dat zijn de zenuwen die de spieren bezenuwen).

Behandeling

We behandelen een pijnlijke diabetesvoet vooral met medicatie. We halen goede resultaten met medicatie die oorspronkelijk werd gebruikt bij epilepsie. De geneesmiddelen worden, voor de behandeling van diabetesvoet, terugbetaald en hebben meestal beperkte nevenwerkingen.

Bepaalde geneesmiddelen tegen depressie hebben een gunstig effect op de pijnlijke diabetesvoet, vooral de zogenaamde tricyclische antidepressiva. Maar die hebben ook wat meer bijwerkingen (zoals sufheid) en zijn niet aangewezen bij patiënten met bepaalde hartaandoeningen of met prostaatlijden. Nieuwere antidepressiva lijken iets minder effectief dan de oude (tricyclische) antidepressiva. Alleen als die medicatie faalt, kunnen we overgaan naar klassieke analgetica (pijnstillers) maar die zorgen vaak voor gewenning.

Voorkomen is nog altijd de beste optie: streven naar een optimale regeling van de diabetes.

De podoloog

De podoloog geeft je advies over schoenen, screent je voeten en verzorgt je voeten. Op basis van eenvoudige, pijnloze testen vormen we een beeld van je voetrisico waarna we je in een risicocategorie plaatsen. Je risicoprofiel bepaalt hoe vaak je best je voeten laat controleren door de podoloog:

• normale gevoeligheid: 1 keer per jaar
• verminderde gevoeligheid: 2 keer per jaar
• verminderde gevoeligheid en/of doorbloeding en/of voetmisvorming: 4 tot 8 keer per jaar
• doorgemaakte wonde (ulcus): 6 tot 12 keer per jaar

De podoloog helpt de arts bij de wondbehandeling door eelt te verwijderen aan de wondrand, door de druk te verminderen met vilt, door aangepast schoeisel ... Als de wonde genezen is, helpt een siliconeorthese vaak om op lange termijn de druk en wrijving ter hoogte van de tenen te verminderen. Na genezing heb je meer kans op nieuwe wonden. De podoloog controleert en volgt op.

De wondzorgverpleegkundige

De diabetes-wondzorgverpleegkundige onderzoekt de voeten op huiddefecten, vooral tussen de tenen en aan de achterkant ter hoogte van de hiel. Die wonden kunnen verschillende oorzaken hebben en complicaties veroorzaken die soms zelfs tot een amputatie leiden.

Huiddefecten kunnen leiden tot osteomyelitis of een infectie van het bot. De verpleegkundige bepaalt samen met de arts het wondzorgbeleid. We zoeken altijd eerst naar de oorzaak van de wonde: meestal is dat druk (bv. door slechte schoenen) of vaatproblematiek (onvoldoende doorbloeding). Daarna bepalen we de behandeling van de eventuele infectie: we starten de antibiotica snijden beslag en dood weefsel weg. Daarna kiezen we een verband. Voor we het verband aanbrengen en voor we een antisepticum gebruiken, moeten we de wonde goed reinigen. We dekken de wonde goed af om infectie te voorkomen. De wondzorgverpleegkundige neemt ook meestal een foto van de wonde zodat we de evolutie goed kunnen opvolgen.

De orthopedisch schoentechnoloog

De orthopedisch schoentechnoloog helpt je aan verband- of ontlastingsschoenen, steunzolen, semi-orthopedische of orthopedische schoenen.

Verbandschoenen

Verbandschoenen zijn ruim en kun je over verband dragen. Ze geven minder druk op je voeten, waardoor die beter genezen. Afhankelijk van het type verbandschoen voorziet de mutualiteit een tussenkomst.

Steunzolen

Steunzolen ondersteunen je voeten op een juiste manier, ontlasten ze of corrigeren ze. We onderzoeken je eerst grondig en beslissen daarna welke steunzolen optimaal zijn. Verschillende ziekten vragen verschillende materialen. Als de arts de steunzolen voorschrijft, betaalt de mutualiteit ze gedeeltelijk terug. Volwassenen hebben om de twee jaar recht op steunzolen, jongeren onder de 18 jaar hebben jaarlijks recht op steunzolen.

Semi-orthopedische schoenen

Semi-orthopedische schoenen zijn gemaakt op een aangepaste leest (breedtematen) en uit specifieke materialen om drukpunten te voorkomen. Er is ook ruimte voorzien voor steunzolen. De schoenen zijn nodig als je voeten afwijkingen vertonen waardoor je geen normale schoenen meer kan dragen. De keuze van modellen en kleuren is groot, voor elk wat wils. We hebben pasmodellen in de voetkliniek. De mutualiteit voorziet een jaarlijkse terugbetaling van ongeveer 140 euro voor diabetespatiënten (als je een voorschrift hebt van de arts). Hoeveel je zelf moet betalen is afhankelijk van het soort schoen dat je kiest.

Orthopedische schoenen

Als steunzolen of semi-orthopedische schoenen niet genoeg helpen, kun je in overleg met je arts voor orthopedische schoenen kiezen. Die zijn volledig op maat gemaakt volgens wat jij nodig hebt. Er bestaat een ruim assortiment modellen, kleuren en materialen. Je bespreekt de schoenen met de arts en de schoenmaker om tot een functioneel goede en esthetisch aanvaardbare schoen te komen. De mutualiteit betaalt de schoenen grotendeels. In de A-categorie moet je zelf ongeveer 35 euro betalen en kun je levenslang jaarlijks nieuwe schoenen nemen. In de B-categorie betaal je 138 euro en heb je jaarlijks recht op nieuwe schoenen tot de leeftijd van 65 jaar. Als je ouder bent dan 65, heb je om de twee jaar recht op terugbetaling.

Terugbetalingen

Als je niet tot de conventie behoort of in een zorgtraject zit, laat je je best opvolgen via het voortraject diabetes, beheerd door de huisarts. Dat geeft recht op gedeeltelijke terugbetaling van twee consultaties per jaar bij de diëtist de podoloog en de voetkliniek. Als je een voetrisico hebt (neuropathie, orthopedische misvormingen, vasculair lijden, een gewezen wonde, een amputatie of een charcotvoet), heb je ook twee keer per jaar recht op een gedeeltelijke terugbetaling van een consultatie bij de podoloog. Daarvoor heb je wel een voorschrift nodig met daarop ook je risicoprofiel. Vraag daarnaar bij je huisarts of behandelend arts.

IKED-voet

In 2006 ontstond het project IKED-voet (Initiatief voor Kwaliteitsbevordering en Epidemiologie bij Multidisciplinaire Diabetes Voetklinieken). De erkende diabetische voetklinieken zijn verplicht om aan dat project deel te nemen. Het project heeft twee doelstellingen:

• de kenmerken, de behandelingen en de complicaties van de patiënten die in de Belgische voetklinieken worden behandeld beter begrijpen.
• de kwaliteit van de zorgverlening in evalueren en verbeteren door gegevensverzameling en feedback naar de centra.

Gegevensverzameling

Het project IKED-voet mag van de privacycommissie persoonlijke en medische gegevens binnen een duidelijk omlijnd kader gebruiken. Meer informatie vind je op www.privacycommission.be. Er worden persoonlijke en medische gegevens doorgestuurd naar het WIV-ISP (Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid – Institut Scientifique de Santé Public). Dat gebeurt anoniem, dus zonder vermelding van naam of volledige geboortedatum. Dankzij de gegevensverzameling kunnen ze de diabetische voetklinieken op anonieme wijze met elkaar vergelijken. De centra kunnen zo hun sterke en zwakke punten achterhalen en werken aan verbetering.

Wil je niet dat je gegevens worden gebruikt?

• Je hebt het recht om de doorgestuurde gegevens in te kijken en aan te passen.
• Je hebt ook het recht om te weigeren dat het WIV-ISP je gegevens verzamelt.
• In beide gevallen geef je dat door aan de behandelende arts.

Consultatie

Straat 57 - vrijdagvoormiddag tussen 8u30 en 12u30