Lymfoedeem

Wat is lymfoedeem?

‘Oedeem’ betekent vochtophoping. Wanneer het evenwicht tussen de aanmaak en afvoer van lymfevocht verstoord is, kunnen lidmaten gaan opzwellen. We spreken dan van lymfoedeem.

Lymfoedeem kan zowel aangeboren als verworven zijn. Als het aangeboren is, spreken we van primair lymfoedeem. Secundair lymfoedeem ontstaat door een beschadiging van het lymfestelsel, waardoor het lymfevocht niet goed kan afgevoerd worden. Oorzaken kunnen zijn:

• een operatie
• bestraling
• een ongeluk
• een infectie

Klachten

• Zwaar gevoel in arm of been.
• Zwelling van het lidmaat, inclusief hand of voet. Dit kan heel subtiel zijn en soms alleen opgemerkt worden door afdruk van kledij, sierraden of schoenen in de huid.
• Tintelingen.
• Gespannen gevoel van de huid.
• Beperkingen in het bewegen van het lidmaat.

Diagnose

We starten altijd met een informatief gesprek waarbij we de lichamelijke klachten en de mentale gevolgen in kaart brengen. Vaak kunnen we de diagnose stellen door een uitgebreid klinisch onderzoek. Bij twijfel kan een lymfescintigrafie de diagnose bevestigen.

Behandeling

Er zijn verschillende behandelingen mogelijk. In onze lymfekliniek ligt de nadruk op de conservatieve behandeling die bestaat uit intensieve kinesitherapie en compressietherapie. We starten met de ontzwellingsfase, gevolgd door de onderhoudsfase.

Tijdens de ontzwellingsfase willen we het oedeem verminderen. Deze fase duurt gemiddeld twee weken waarbij we dagelijks één uur manuele lymfedrainage geven, gevolgd door zwachteling met korte rekwindels. Deze zwachtels houd je aan tot de volgende sessie om te voorkomen dat het oedeem in tussentijd toeneemt.

Voor deze behandeling kom je elke dag naar de lymfekliniek. Op het einde van de behandeling krijg je een compressiekous op maat.

In de onderhoudsfase willen we het resultaat van de ontzwellingsfase behouden. Dat doen we door compressietherapie in combinatie met wekelijkse lymfedrainage en oefentherapie. Voor deze fase van de behandeling kun je terecht bij een kinesist in je buurt. Je komt alleen nog naar de lymfekliniek voor opvolging.

Manuele lymfedrainage

Manuele lymfedrainage is een zachte massagetechniek om het lymfestelsel te stimuleren. Met specifieke handgrepen en pompende bewegingen worden het overtollige vocht en eiwitten verwijderd en worden gezonde lymfebanen geopend zodat zij de taak van de getroffen lymfevaten en –klieren kunnen overnemen.

De duur en frequentie van de behandeling hangt af van de klachten. De therapie is vrijwel pijnloos. Lymfedrainage alleen is niet voldoende en maakt altijd deel uit van een uitgebreidere behandeling.

In de loop der jaren zijn er verschillende technieken ontwikkeld (Vodder, Leduc, Belgrado, …). Ze hebben allemaal hetzelfde doel, maar verschillen onderling lichtjes wat betreft druk, ritme, handgrepen …

Zwachtelen/compressietherapie

Zwachtelen is het behandelen van oedeem met een elastisch rekverband. We passen het vooral toe aan benen en armen. Door de druk van het verband wordt het vocht uit het weefsel gedreven en via de lymfevaten afgevoerd. Zwachtels zijn vooral effectief als ze gecombineerd worden met beweging. De officiële benaming voor zwachtelen is ambulante compressietherapie. Als de zwachtels hun werk hebben gedaan en het been of de arm niet verder dunner worden, kunnen de zwachtels vervangen worden door een compressiekous.

Hoe kun je lymfoedeem voorkomen?

Beweeg voldoende!

• Spieractiviteit zorgt voor een natuurlijk pompmechanisme, zodat de afvoer van lymfe verhoogt.
• Aanbevolen activiteiten: zwemmen, fietsen, wandelen, yoga …
• 30 min per dag, 5x per week

Vermijd afknellen

• Draag geen strak zittende juwelen
• Draag een goed passende BH, best zonder beugels

Goede huidverzorging

Bij lymfoedeem is er een verminderde afvoer van bacteriën en is er een groter risico op het ontwikkelen van een infectie. De infectie kan de lymfevaten beschadigen en ervoor zorgen dat het oedeem toeneemt. Het is dus zeer belangrijk dat infecties worden vermeden. Tips:

• Draag handschoenen bij huishoudelijke taken zodat je geen wondjes krijgt.
• Loop niet op blote voeten.
• Pas op bij manicure en pedicure.
• Laat nooit injecties, bloedafnames en bloeddrukmetingen toe in de getroffen arm.
• Ontharen doe je best met een elektrisch apparaat of crème.
• Gebruik een pH-neutrale crème bij droge huid.
• Toch een wondje: dagelijks ontsmetten en opvolgen.

Vermijd extreme koude en warmte, zoals sauna, heetwaterbaden, volle zon. Vermijd extreme temperatuurwisselingen tijdens het wassen.

Vermijd overbelasting van het getroffen lidmaat:

• Geen krachtige, herhalende bewegingen tegen weerstand (bv. schrobben, duwen, wringen…)
• Geen zware lasten dragen (zware boodschappentassen, schoudertassen…)

Blijf je getroffen lidmaat gebruiken! Beweging stimuleert de afvoer van lymfevocht.

Neem een gezonde levensstijl aan. Vermijd gewichtstoename, roken en alcohol.