Hoe werken de nieren?

De meeste mensen hebben twee nieren. Het zijn boonvormige organen die normaal 10 tot 12 cm lang zijn en aan weerszijden van de wervelkolom liggen, net onder de ribben. Het bloed stroomt onafgebroken, 24u op 24u, door de nieren. Ze bestaan elk uit ongeveer 1 miljoen filtertjes die het bloed continu zuiveren.

Met zuiveren van het bloed wordt bedoeld dat afvalstoffen en overtollig vocht uit het lichaam worden verwijderd. De nieren doen dit door urine te produceren. Daarnaast staan ze ook in voor het onderhouden van het evenwicht van chemische stoffen in het bloed. Ook de productie van bepaalde hormonen, de activatie van vitaminen en de regeling van de bloeddruk worden door de nieren geregeld.

Functies van de nieren

Vochtbalans

Al het vocht dat ingenomen wordt via voeding en drank moet het lichaam ook weer verlaten. Dat gebeurt gedeeltelijk via de stoelgang maar voornamelijk door de nieren die urine produceren. Bij vermindering van de nierfunctie slagen de nieren er vaak niet meer in om voldoende urine te produceren om al het ingenomen vocht uit het lichaam te verwijderen. Als gevolg krijg je kortademigheid door vocht op de longen, gezwollen enkels, een snelle gewichtstoename of verhoging van de bloeddruk. Dit kunnen we tegengaan door de vocht- en zoutinname te beperken en in bepaalde gevallen de urineproductie te stimuleren door de inname van plasmedicatie. Dit zal steeds gebeuren in overleg met de diëtist en de nierspecialist.

Verwijdering van afvalstoffen

Net zoals alle vocht dat wordt opgenomen ook moet uitgescheiden worden, is dit ook het geval met de voedingsstoffen die we innemen. Een groot deel onbruikbare resten van voedsel wordt via de stoelgang uitgescheiden maar enkele stoffen die overblijven in de bloedbaan na de vertering van voedingsstoffen, worden normaal uitgefilterd in de nier. Bij een verminderde nierfunctie merken we een opstapeling van dergelijke afvalstoffen. Op dat moment kunnen klachten voorkomen zoals misselijkheid, braken, verlies van eetlust, algemene vermoeidheid tot zelfs slaperig en suffer worden en geheugen- en concentratiestoornissen. Als deze klachten optreden is het belangrijk je arts te contacteren.

Behouden van evenwicht van chemische stoffen in het bloed

De nieren spelen voornamelijk een rol in het behoud van evenwicht voor calcium, fosfor en kalium. Bij achteruitgang van de nierfunctie merken we daarom ook vaak stoornissen in de concentraties van deze stoffen en moet vaak medicatie worden opgestart om de spiegels in het bloed te verminderen. Dit gaat altijd gepaard met een aangepast dieet en is uiterst belangrijk aangezien bij te fel verstoorde bloedwaarden klachten van spierzwakte, krampen, vermoeidheid tot zelfs gevaarlijke hartritmestoornissen kunnen voorkomen.

Productie van hormonen

Het belangrijkste en meest gekende hormoon dat door de nieren wordt aangemaakt is EPO (gekend uit de wielerwereld). EPO zorgt ervoor dat rode bloedcellen worden aangemaakt in het beenmerg. Wanneer door een verminderde nierfunctie er minder EPO wordt aangemaakt, zorgt dit voor een daling van de rode bloedcellen.
Hierdoor voelen patiënten zich moe en gaan er vaak bleek uit zien. Gelukkig bestaat intussen de mogelijkheid om via regelmatige inspuitingen met EPO de aanmaak van rode bloedcellen te stimuleren.

Activatie van vitamine D voor sterke en gezonde botten

De nieren zorgen voor de activatie van vitamine D, wat op zijn beurt instaat voor de goede opname van calcium uit de darm en de opname door het beenderstelsel van calcium uit de voeding. Bij verminderde nierfunctie is er een daling van het vitamine D en bestaat het gevaar van onvoldoende calciumopname en dus het ontstaan van zwakkere botten, gevoeliger voor breuken.

Regeling van bloeddruk

Tot slot zorgen de nieren door de regeling van het zoutgehalte ook voor een stabiele bloeddruk. Een stijging van bloeddruk kan dus ook wijzen op een achteruitgang van de nierfunctie.

Als de nieren gedurende lange tijd minder goed werken, spreken we van chronische nierinsufficiëntie. Dit kan verschillende oorzaken hebben: diabetes, hoge bloeddruk, erfelijke nierziekten, bloedvatproblemen, ontsteking van de nierfilters, chronische infecties …. Je voelt hier zeer weinig tot niets van, tot de nierwerking is verminderd tot 10-15% en alle bovenstaande klachten kunnen voorkomen. Als daarnaast, ondanks medicatie, de klachten blijven bestaan en de
slechte nierwerking uiteindelijk levensbedreigend wordt, spreken we van terminale nierinsufficiëntie. Dan is het nodig te starten met kunstmatige bloedzuivering en dringt een behandeling met dialyse zich dus op.

Draag zorg voor je nieren

In onderstaand filmpje zie je hoe de nieren werken, wat er gebeurt als de nierfunctie vermindert en hoe je zorg kunt dragen voor je nieren.