Robotgeassisteerde radicale prostatectomie

De prostaat

De prostaat is een klier die tussen de blaas en de plasbuis ligt. Deze klier is van belang bij de voortplantingscyclus en produceert een deel van het zaadvocht dat nodig is voor transport van zaadcellen tijdens een orgasme.

De zaadblaasjes zijn een soort van reservoir waar het zaadvocht opgeslagen wordt vooraleer het tijdens een orgasme naar buiten komt. Buiten de voorplanting om is er geen speciale functie die aan de prostaat of zaadblaasjes toegeschreven kan worden.

De lymfeklieren zijn punten waar de lymfe of het weefselvocht gefilterd wordt. In deze klieren bevinden zich afweercellen van het lichaam die onzuiverheden in het weefselvocht bestrijden. Kwaadaardige cellen kunnen zich ook stapelen in deze lymfeklieren.

De operatie

Bij een radicale prostatectomie wordt de prostaat weggenomen met de zaadblaasjes. Aangezien de prostaat tussen de blaas en de plasbuis ligt dient nadien een nieuwe verbinding (een anastomose) gemaakt te worden tussen de blaas en de plasbuis. Het doel van deze operatie is om je te genezen van het prostaatkankergezwel. De kans op totale genezing hangt af van de uitgebreidheid van het prostaatprobleem voor de operatie. Afhankelijk van de agressiviteit van het prostaatgezwel worden in eenzelfde tijd ook lymfeklieren weggenomen in de onderbuik.

De operatierobot

De operatie is een kijkoperatie waarbij er een zestal kleine gaatjes in je buikwand gemaakt worden waarlangs er geopereerd wordt met instrumenten die met de robot worden aangestuurd. De chirurg zelf geeft de bewegingen aan die de robotinstrumenten moeten maken. De robot zelf is dus een gebruiksinstrument dat ervoor zorgt dat de chirurg erg nauwkeurig en precies kan werken, maar verricht geen denkwerk en opereert dus niet zelfstandig.

Het voordeel van deze robottechniek is dat het bloedverlies beperkt kan worden en dat er minder pijn is na de operatie. Hierdoor verkort je ziekenhuisopname en kun je sneller je dagelijkse activiteiten hervatten. Ook is de kans op behoud van erectie groter en de kans op urineverlies nadien geringer.

Voorbereiding

De avond voor de ingreep of de dag van de ingreep word je opgenomen op de hospitalisatieafdeling. Breng zeker nachtkledij, toilet- en wasgerief mee. Een paar pantoffels en ochtendjas zijn handig. Neem ook de medicatie mee die je gewoonlijk thuis inneemt (liefst in de originele verpakking). Als je anti-emboolkousen hebt van een eerdere opname kan je deze ook meenemen. Als je voorgaande onderzoeken liet uitvoeren bij de huisarts of hart- of longspecialist zoals een bloedafname, een electrocardiogram of een longfoto, moet je deze ook meebrengen naar het ziekenhuis. Geef ze aan de verpleegkundige van de dienst. Vanaf middernacht voor de ingreep mag je niets meer eten of drinken want je moet onder volledige verdoving gebracht worden. Als je de avond voor de ingreep wordt opgenomen, krijg je nog een klein darmlavement zodat de endeldarm vrij is van stoelgang.

Juwelen, een kunstgebit, een hoorapparaat en een bril mogen niet mee naar de operatiezaal en moeten op je kamer blijven. Mogelijks neem je thuis al één of meerdere bloedverdunnende geneesmiddelen. De uroloog zal je (al dan niet in samenspraak met de huisarts of cardioloog) advies geven of je deze moet stoppen of vervangen enkele dagen voor de ingreep. We scheren je op de afdeling. De beharing wordt weggeschoren vanaf ongeveer 5 centimeter boven de navel tot en met het schaamhaar. We doen dit om de huid goed te kunnen ontsmetten tijdens de ingreep. Als je wil, kan je dit ook zelf doen voor je naar het ziekenhuis komt.

Na de operatie

Na de operatie brengen we je naar de ontwaakruimte. Speciaal opgeleide verpleegkundigen houden je daar in de gaten. Als je goed wakker bent, brengen we je naar de kamer. Je kan pas bezoek ontvangen als je al enkele uren goed wakker bent.

Je zal merken dat er enkele buisjes in je lichaam zitten. Een blaassonde (fijn siliconen buisje met een ballon op de tip) bevindt zich langs de penis in je blaas. Deze blaassonde beschermt de nieuw gemaakte verbinding tussen de blaas en de plasbuis. Een tweede buisje bevindt zich langs de buikwand in je buik: een wonddrain. Dit buisje dient om overtollig wondvocht na de operatie af te voeren en wordt meestal de dag na de ingreep verwijderd. Je krijgt ook een infuus voor vocht en pijnstilling.

Na de operatie

Terug op de kamer zal de verpleegkundige je stimuleren om snel rechtop te zitten en snel terug te beginnen met eten. Dit bevordert je herstel en zorgt ervoor dat je tijdig naar huis kunt. Een verpleegkundige helpt in het begin met de dagelijkse lichaamsverzorging en moedigt je nadien aan om die taken weer zelf uit te voeren voordat je naar huis gaat.

De gemiddelde hospitalisatieduur na een prostaatoperatie bedraagt 3 dagen. De arts beslist in overleg met jou en de verpleegkundige wanneer je naar huis kunt gaan. Als er thuis nog hulp nodig is, bespreek je dit best voor de opname met de sociale dienst van het ziekenhuis.

Je verlaat het ziekenhuis met een blaassonde die afloopt naar een beenzakje. Een week na de operatie word je kort terug opgenomen voor het verwijderen van de blaassonde.

Ongewenste bijwerkingen van de ingreep

Het hele team van verpleegkundigen, anesthesisten en de chirurg stellen alles in het werk om de operatie vlot te doen verlopen. Ondanks deze voorzorgen is het mogelijk dat je een ongewenste bijwerking krijgt. Hieronder geven we enkele voorbeelden van bijwerkingen die mogelijk zijn. We vermelden dit voor de volledigheid, laat je hierdoor dus niet afschrikken.

• Een nabloeding na het verwijderen van de prostaat is mogelijk. De prostaat is immers een sterk doorbloed orgaan. Dit komt zelden voor bij robotchirurgie. Meestal stopt de bloeding vanzelf door je eigen bloedstolling en slechts zeer zelden is een nieuwe interventie van de chirurg noodzakelijk.
• Een wondinfectie kan optreden door huidbacteriën die zich in de operatiewondjes nestelen. Dit probleem is bijna altijd met antibiotica te behandelen. Voor de operatie ontsmetten we de huid ook grondig om dit probleem te vermijden.
• Een urineweginfectie, blaaskrampen of een bloedklonter in de benen zijn ook mogelijke ongewenste effecten na de operatie.

Nevenwerkingen eigen aan de ingreep

De prostaat zit op een delicate plaats in het lichaam: tegen de sluitspier en tegen de zenuwen en bloedvaten die verantwoordelijk zijn voor de erectie. De lymfeklieren zitten ook op een delicate plaats: op de afvoer van de benen en het scrotum/de penis.

Urineverlies

Tijdens de operatie zal de uroloog zo voorzichtig mogelijk te werk gaan om de sluitspier van de prostaat af te halen. Door de robotgeassisteerde techniek verloopt dit ook veel vlotter dan vroeger bij de open techniek. Desondanks zal het grootste deel van de mannen tijdelijk een beperkte hoeveelheid urine verliezen na de operatie. Wij raden dan ook aan vanaf de derde week na de operatie contact op te nemen met een kinesist met kennis van de bekkenbodem om oefeningen te doen. De meeste patiënten worden na de operatie droog of droog tot op een aanvaardbaar niveau. Het proces kan wel maanden duren waarbij soms veel geduld en veel oefening nodig is. Een klein deel van de mannen is onmiddellijk droog en een zeer klein deel verliest beduidend meer urine en krijgt dit ondanks oefeningen niet goed onder controle. Voor dit laatste probleem bestaan ook oplossingen die we met jou kunnen bespreken. Al voor de operatie starten met kinesitherapie heeft zijn nut niet bewezen. Wij raden wel aan om al een verkennend gesprek te hebben met de kinesist(e) voor de ingreep.

Erectiestoornissen

De zenuwen en bloedvaten die belangrijk zijn voor de erectie lopen aan beide zijden van de prostaat tegen het kapsel van de prostaat in een zenuwbundel. De tumoren van de prostaat zitten meestal net in dat prostaatkapsel. Afhankelijk van de plaats van de tumor en de agressiviteit van de tumor kan de uroloog voorstellen om aan één of twee zijden deze zenuwbundels te sparen. Zelfs bij het volledig sparen van twee zijden is er geen garantie op een succesvolle erectie.

Als je al voor de operatie erectiestoornissen had, is de kans op erectie nadien nog kleiner. Ook hier is opnieuw heel wat geduld nodig: het definitieve resultaat van de erectie kan pas na één of zelfs twee jaar aanwezig zijn. Er zijn heel wat hulmiddelen en de uroloog zal je hierbij begeleiden. Je kunt nog een orgasme beleven, maar er komt geen zaadvocht meer vrij. Dat betekent dus dat je onvruchtbaar wordt. Je libido of ‘goesting’ om betrekking te hebben wordt door deze ingreep niet aangetast, want die wordt bepaald door hormonen en niet door de prostaat.

Zwelling van penis/balzak en de benen (oedeem)

Vochtopstapeling in de penis/balzak en de benen kan aanwezig zijn na de ingreep. Na het uitvoeren van een lymfeklierbehandeling is deze kans nog groter. Meestal is deze zwelling tijdelijk en beperkt. Hoogstand van het scrotum (door een handdoek tussen de benen te leggen) en hoogstand van de benen (de voeten op een bankje als je in de zetel zit) kan helpen om de drainage te bevorderen. Als de penis zo gezwollen is dat de voorhuid niet naar achter gebracht kan worden, adviseren wij om dit ook tijdelijk niet te doen.

Leefstijl en zelfzorg

Vanaf 2 weken na de operatie mag je lichte huishoudelijke taken doen. Zware inspanningen mogen de eerste 6 weken absoluut niet. Ook fietsen mag je de eerste 6 weken zeker niet doen. Wij hebben het liefst dat je de eerste 6 weken na de operaties geen (verre) reizen plant, zodat je in optimale omstandigheden kan herstellen. Als je een bureaujob uitoefent, kun je vermoedelijk na een viertal weken terug aan het werk. Als je een fysiek belastende job uitoefent, moet je toch rekenen op minstens 6 weken ongeschiktheid. Het is verstandig om jezelf voldoende tijd te geven om te herstellen en op regelmatige tijdstippen te rusten.

De wonde of wondjes van de operatie worden bedekt door verbandjes. Als ze droog blijven, moeten ze niet dagelijks verzorgd worden. Als de verbandjes bebloed zijn of nat worden door wondvocht, is dagelijkse desinfectie en vervanging wel nodig. Met sommige waterafstotende verbandjes mag je ook douchen. Je mag pas een bad nemen als de wondjes volledig genezen zijn.

Je moet de anti-emboolkousen dragen gedurende 2 weken na de operatie. Je krijgt ook dagelijks een inspuiting met een bloedverdunner ter preventie van bloedklonters. Deze inspuitingen moet je ook thuis verderzetten gedurende 14 dagen. Hiervoor kan een thuisverpleegkundige langskomen.

De eerste weken na de operatie kan je nog wat pijn hebben ter hoogte van de buikwand. Hiervoor voorzien we gewoonlijk bij ontslag pijnstilling die je ook mag innemen. Als je pijn hebt, adviseren wij om deze medicatie ook te nemen. Zonder pijn zal je immers sneller herstellen.

Nabehandeling en opvolging

In sommige gevallen kan de uroloog je na de operatie aanbevelen om een nabehandeling te krijgen. De kans op nabehandeling hangt af van hoe ver de prostaatkanker gevorderd was voor de operatie en of chirurgisch alles weggenomen kon worden. Een nabehandeling kan bestaan uit een bestraling van de prostaatloge al dan niet in combinatie met hormonale behandeling. De uroloog adviseert je hierover tijdens de postoperatieve controles. Na de operatie moet je ook regelmatig op controle komen om na te kijken of je geen herval hebt van de ziekte. We adviseren om via de huisarts op regelmatige basis je PSA te laten bepalen.