Neurostimulatie

Je hebt al een of meerdere behandelingen ondergaan om je pijnklachten te verlichten. Momenteel krijg je wellicht nog steeds medicatie tegen de pijn. Helaas helpen deze onvoldoende en zijn andere behandelingen niet meer mogelijk. Jouw behandelend specialist denkt dat elektrische zenuwstimulatie van het ruggenmerg voor jou een behandeling zou kunnen zijn om je pijnklachten te verlichten. Je komt daarom mogelijk in aanmerking voor een implanteerbaar ruggenmergstimulatie systeem. Dikwijls wordt voor de term ‘ruggenmergstimulatie’ ook wel de afkorting SCS (Spinal Cord Stimulation) of DCS (Dorsal Column Stimulation) gebruikt.

Wat is ruggenmergstimulatie?

Een belangrijke ontdekking in de geneeskunde was dat de gewaarwording van pijn in de hersenen plaatsvindt en niet op de plaats van de weefselbeschadiging. De hersenen ‘vertellen’ dus dat we ergens pijn hebben. Hierdoor is het besef ontstaan dat pijn kan worden beheerst. Men moet er in dat geval voor zorgen dat de impulsen, die in de hersenen als pijn worden geregistreerd, de hersenen niet of minder goed bereiken.

In dat geval zal de pijn niet, of in mindere mate, worden ervaren. De werking van ruggenmergstimulatie is hierop gebaseerd.

Om het principe van ruggenmergstimulatie duidelijk te maken, wordt wel eens een vergelijking gemaakt met de situatie waarin men na een val zal wrijven over de knie. Het gevoel van de wrijving wordt sneller gevoeld dan de pijn. De pijn wordt hierdoor op de achtergrond ‘geplaatst’ en zal in mindere mate worden ervaren. Op een zelfde manier kan minder pijn worden waargenomen na implantatie van een ruggenmergstimulatie systeem. Het systeem wekt tintelingen op in het pijngebied. Deze tintelingen worden als ‘prettig’ ervaren en leiden de aandacht geheel of gedeeltelijk af van de pijn.

Hoe (veilig) werkt het stimulatiesysteem?

Elektrische zenuwstimulatie van het ruggenmerg (een vorm van neuromodulatie) is gebaseerd op het bovenstaande principe dat pijn kan worden beheerst. In de ruimte achter het ruggenmerg (epidurale ruimte) wordt een elektrode geplaatst die zeer kleine elektrische pulsen doorgeeft. Deze worden opgewekt in een soort ‘pacemaker’ (stimulator). De elektrode wordt rechtstreeks of met een verlengdraad aan de stimulator verbonden.

Het is een behandeling die toegepast kan worden voor verschillende indicaties waarbij er sprake is van (neuropatische) pijnklachten. Inmiddels is met deze neuromodulatieve behandeling sinds de jaren zeventig veel ervaring in de wereld opgedaan. In België zijn reeds vele honderden patiënten met hardnekkige chronische pijn succesvol behandeld met elektrische zenuwstimulatie. Door middel van uitgebreid klinisch onderzoek is aangetoond dat de elektrische pulsen het ruggenmerg niet beschadigen.

Wat mag je verwachten?

Veel patiënten hopen dat een operatie alle (pijn)klachten zal wegnemen. Dit is echter niet het geval. Stimulatie van het ruggenmerg zorgt in het gunstigste geval voor een aangenaam tintelend gevoel in het gebied waar je gewoonlijk de pijn voelt. Dit kan leiden tot een aanzienlijke vermindering van de pijn. Echter, de pijnvermindering varieert van patiënt tot patiënt. Daarom wordt na uitgebreid medisch onderzoek eerst besloten over te gaan tot een zogenaamde proefstimulatie periode met een uitwendige stimulator gedurende minstens 4 weken. Nadat de afgesproken termijn voor proefstimulatie is verstreken, wordt bepaald of ruggenmergstimulatie leidt tot een aanzienlijke pijnvermindering. Dit is een criterium dat bepalend is gebleken voor het uiteindelijke succes van de behandeling.

Het komt namelijk wel eens voor dat, ondanks de tintelingen die gevoeld worden, geen vermindering van de pijn optreedt. In dat geval wordt van verdere behandeling met ruggenmergstimulatie afgezien.

Psychiatrische en psychologische screening

Voor we, kunnen overgaan tot het indienen van het dossier bij de adviserend geneesheer van jouw mutualiteit is het verplicht, van het RIZIV uit, op consultatie te gaan bij een psycholoog en een psychiater.

De consultatie bij de psychologe vindt plaats in het pijncentrum. Je hoeft hiervoor zelf geen afspraak te maken, het secretariaat doet dit voor jou.

Het secretariaat maakt ook een afspraak bij de psychiater, dr. Philippe Van Ooteghem.

Waarom bij de psycholoog?

Een bezoek bij de psycholoog roept meestal tegenstrijdige reacties op. Mensen denken onmiddellijk dat ze niet serieus genoeg genomen worden of dat de dokters denken dat de pijn tussen de oren zit. Niets is minder waar: precies omdat de artsen zoveel belang hechten aan de klachten en de pijn, wordt er vanuit diverse invalshoeken gekeken naar de patiënt.

Pijn heeft niet altijd een lichamelijke oorzaak. De mate waarin we pijn hebben, kan variëren. Sommige mensen hebben een lagere pijndrempel dan anderen, zonder dat men daar zelf in te kiezen heeft. Die drempel wordt echter meebepaald door allerlei andere factoren: stress, spanning, reacties van de omgeving, verwachtingen en gedachten omtrent de pijn ... Ook al zijn we ons daar meestal niet bewust van, toch zijn deze elementen bepalend voor de pijnervaring en de prognose naar de toekomst.

Om de behandeling in het pijncentrum op het juiste spoor verder te zetten, is het soms nodig meer informatie in te winnen over de persoon die pijn heeft. Door de psychologische screening kan een gepersonaliseerde aanpak geboden worden.

Een intake is een gesprek waarin de verschillende levensdomeinen besproken worden in het kader van jouw pijnervaring. De resultaten worden doorgegeven aan Dr. Logé of Dr. Brusselmans.

Kostprijs?

Een consultatie bij de psychologe is gratis. Voor een consultatie bij de psychiater betaal je de normale prijs voor een consultatie. Dit wordt voor het grootste deel terugbetaald door jouw mutualiteit.

De procedure

Na een positief advies van de psycholoog en de psychiater kan er worden gestart met de medische procedure. Het secretariaat van de pijnkliniek zal je een datablad bezorgen met alle data van alle reeds geplande afspraken tot en met het beëindigen van de proefperiode.

Eerst wordt een afspraak geregeld met je implanterend arts +/- 1 week voor de eigenlijke proefimplantatie. Tijdens deze consultatie wordt alles nog eens overlopen, worden alle nog bestaande vragen beantwoord en worden een aantal formaliteiten in orde gebracht:

• Intake wordt ingevuld.
• Evaluatieformulier voor proefbehandeling (deel A) wordt ingevuld.

Indien er de laatste 6 maanden geen MRI-WZ is gebeurd, kan dit nog uitgevoerd worden voor de start van de proefperiode.

De proefstimulatie

Als na uitgebreid medisch onderzoek wordt besloten tot ruggenmergstimulatie, wordt eerst gekozen voor een proefstimulatie. Het doel van de proefstimulatie is te ontdekken of ruggenmergstimulatie jou kan helpen je pijn te verminderen. In plaats van pijn krijg je een tintelend gevoel.

Tijdens deze operatie wordt een elektrode epiduraal geplaatst door een naald en onderhuids met een verlengdraad verbonden. Via een (uittreed)opening in de flank ter grootte van enkele millimeters verlaat de verlengdraad vervolgens het lichaam. Deze wordt vervolgens tijdelijk op een uitwendige stimulator of batterij aangesloten. Met deze tijdelijke stimulator kunnen tintelingen in het pijngebied worden opgewekt.

In de hierop volgende periode van 4 weken moet blijken of bij een bepaalde instelling van de batterij een aanzienlijke pijnreductie kan worden bereikt van meer dan 50%. In dat geval wordt na overleg tussen jou en je behandelend arts een tweede operatie gepland. Deze tweede operatie gebeurt pas na een schriftelijke goedkeuring van de Adviserend Geneesheer van jouw mutualiteit. Tijdens deze operatie zal de elektrode worden verbonden met een definitieve stimulator. Alle systeemdelen zijn dan onderhuids aangebracht.

De operatie

Je zal op voorhand uitvoerig over deze operatie door je specialist worden geïnformeerd. Doorgaans is een opnameduur noodzakelijk van één tot twee dagen. De ingreep wordt in principe gepland op dinsdagvoormiddag. Je mag de dag zelf het ziekenhuis verlaten.

De ingreep duurt ongeveer 1-2 uur. De operatie gebeurt onder plaatselijke verdoving omdat je tijdens de ingreep in staat moet zijn antwoord te geven op vragen die alleen jij kunt beantwoorden. Dit zijn vragen over de plaats waar je de tintelingen ervaart alsook vragen over de sterkte en kwaliteit van de aangeboden tintelingen. Op basis van de verkregen antwoorden wordt de exacte plaats van de elektrode ten opzichte van het ruggenmerg bepaald.

Het inbrengen van de elektrode gebeurt liggend. Tijdens de liggende procedure lig je op de operatietafel op je buik. Er wordt voor gezorgd dat je de rug goed ‘bol’ kunt maken. Dit vergemakkelijkt het inbrengen van de naald. Via deze naald (of via een kleine snee in de huid) wordt namelijk de elektrode epiduraal geplaatst.

Het doel van de stimulatieprocedure is het gehele pijngebied te bedekken met tintelingen die door jou als aangenaam worden ervaren. Deze tintelingen worden opgewekt door een tijdelijke stimulator (batterij), die tijdens de ingreep door een gespecialiseerde medewerker wordt bediend. Na de operatie krijg je aangeleerd hoe je dit apparaat zelf bedient. Je kunt dan zelf de sterkte van de tintelingen bepalen die door jou als aangenaam worden ervaren.

Na de operatie

Na de operatie krijg je door je arts bedrust voorgeschreven. Doorgaans betekent dit 4 à 6 uur rugligging. Dit vermindert de kans op een eventuele nabloeding en verschuiving van de elektrode. In en uit bed gaan, doe je met een rechte rug. Hierdoor kan het risico van het mogelijk verschuiven van de elektrode worden verminderd.

Stimulatie

Als je van houding verandert of plotselinge bewegingen maakt, kan de elektrode zich in de ruimte achter het ruggenmerg iets verplaatsen. Dit kan een wijziging veroorzaken van het gebied waar je de tintelingen voelt. Ook kan het zijn dat, afhankelijk van de hoogte van de elektrode in het ruggenmergkanaal, de sterkte van de tintelingen kan veranderen wanneer je de nek naar achteren buigt, naar achteren leunt of wanneer je gaat liggen of zitten. Na verloop van tijd zal deze zogenaamde houdingsafhankelijkheid van de elektrode echter afnemen.

Adviezen na de ingreep

Om verplaatsing van de elektrode tot een minimum te beperken krijg je de volgende adviezen voor de periode dat de elektrode nog niet is vergroeid met omgevend weefsel (doorgaans zo’n 6 tot 8 weken nadat de elektrode is ingebracht).

Wat mag niet tijdens de ziekenhuisopname ?

• Maak geen plotselinge bewegingen met rug of nek.
• Niet bukken, tillen en uitrekken.
• Niet in bochten wringen.
• Trek niet aan de (verleng)draad die uit het lichaam komt.
• Strek de armen niet boven het hoofd uit.
• Geen “papegaai” gebruiken. (de driehoek die boven een ziekenhuisbed hangt)
• Niet op je buik slapen.

Om een goede wondgenezing te bevorderen moet je de adviezen over het verzorgen van de operatiewonden opvolgen.

Raadpleeg altijd uw arts in geval van meer pijn, koorts, roodheid, gezwollenheid of etter.

Wat mag ?

• Wandel en loop gedurende korte periodes met recht rug.
• Ga in en uit bed of auto met een rechte rug.

Wat mag niet in de thuissituatie ?

• Ga niet douchen, laat de insnede, het verband en de uitwendige batterij niet nat worden.
• Verwijder NOOIT zelf de pleister.
• Trek niet aan de (verleng)draad die uit het lichaam komt.
• Laat ook de uitwendige batterij niet nat worden.
• De eerste 6-8 weken niet (extreem) heffen en buigen.
• Niet fietsen.
• Bij voorkeur niet alleen zelf met de auto rijden gedurende de eerste week.

Wat mag niet in de thuissituatie ?

Ergotherapeutisch advies

De ergotherapeut helpt je voornamelijk met houdingsadvies en denkt mee over aanpassingen in je algemene dagelijkse handelingen, rekening houdend met de noden van de patiënt.

Mogelijke bijwerkingen

Voor zover bekend heeft ruggenmergstimulatie geen bijwerkingen. Ruggenmergstimulatie leidt niet tot sufheid, verwardheid, uitslag, misselijkheid of verslaving. De kans op complicaties, (direct) na operatie is klein.

Raadpleeg je arts als zich het volgende voordoet:

• Bloeding, infectie, zware hoofdpijn, allergische reacties
• Geen verlichting van de pijn en storing aan je apparatuur
• Wees alert en raadpleeg altijd uw arts in geval van:
  • Koorts
  • Etter
  • Roodheid
  • Forse zwelling op de plek van de littekens