Schouderprothese

Verschillende aandoeningen van het schoudergewricht kunnen leiden tot pijnklachten en een verminderde functie van de schouder. De meest voorkomende aandoeningen zijn:

• eindgradige artrose van de schouder
• scheur in de rotator cuff pees
• botbreuken
• afgestorven humeruskop
• reumatische ontsteking van het schoudergewricht

Deze aandoeningen kunnen vaak op diverse manieren worden behandeld. Meestal proberen we eerst een niet-operatieve behandeling. Als dit echter onvoldoende resultaat geeft, kan een chirurgische behandeling d.m.v. het plaatsen van een schouderprothese aangewezen zijn.  

Artrose

Bij voortdurende slijtage van het schoudergewricht door bijvoorbeeld een oud ongeval, ouderdomsslijtage of een ontsteking wordt het kraakbeen op het uiteinde van de botten onregelmatig, brozer, minder elastisch en verliest het zijn gladheid.

Dit kan leiden tot pijn in de schouder. Deze pijn kan continu aanwezig zijn of alleen wanneer je je schouder beweegt. Daarnaast kan er nachtelijke pijn zijn, stijfheid en zwelling van het gewricht.

Bij artrose van de schouder (glenohumerale gewricht), zit de pijn diep in de schouder, zowel aan de achter- als voorzijde. Dit geeft krachtsverlies en zorgt vaak voor een functiebeperking in de dagelijkse activiteiten zoals bijvoorbeeld koffie drinken en iets uit een kast nemen.

Voor de meerderheid van de artroses waarbij een schouderprothese moet geplaatst worden, zal gekozen worden voor een anatomische prothese.

Reumatoïde artritis

Bij patiënten met ontstekingsreuma of reumatoïde artritis (RA) treedt een versnelde afbraak van kraakbeen en herhaaldelijke ontstekingen in de gewrichten op. Reumatoïde artritis is een auto-immuunziekte. De oorzaak van deze aandoening zit in een fout van het afweersysteem. Normaal gezien reageert dit afweersysteem op schadelijke indringers zoals bacteriën en probeert het deze onschadelijk te maken. Bij mensen met RA vergissen deze afweercellen zich en tast het auto-immuunsysteem de gezonde lichaamscellen in het gewrichtskapsel aan.

Bij vergevorderde reumatoïde artritis kan dit ook lijden tot pijn in de schouder en tot een forse beperking van de functie.

Voor de meerderheid van de reumapatiënten waarbij een schouderprothese moet geplaatst worden, zal gekozen worden voor een anatomische prothese.

Breuken

Breuken van de bol van de bovenarm (humeruskop) komen vaak voor. Net zoals breuken van de heup en de pols is het een typische ouderdomsbreuk.

In de meerderheid van de gevallen zullen deze breuken niet geopereerd moeten worden. Soms zullen deze breuken behandeld worden met een operatie waarbij de stukken terug op de juiste plaats gezet worden. Nu en dan is het echter onmogelijk om de verschillende stukken terug op de juiste plaats te puzzelen en is het aangewezen om een schouderprothese te plaatsen. Soms bestaat ook de kans dat de stukjes afsterven of dat de rotator cuff pees afwezig is. Ook in deze situaties is het plaatsen van een kunstschouder aangewezen.

Afhankelijk van het type breuk, de leeftijd van de patiënt en de kwaliteit van de rotator cuff zal beslist worden welk type prothese moet geplaatst worden. In de meerderheid van de schouderbreuken waarbij een prothese moet geplaatst worden, zal gekozen worden voor een omgekeerde prothese.

Onherstelbare rotator cuff scheur

De rotator cuff is de verzamelnaam voor de 4 binnenste schouderspieren. Deze spieren zorgen er voor dat we onze arm kunnen bewegen ten opzichte van onze romp. De uiteinden van deze spieren (waarmee ze vasthangen aan het bot) noemt men de rotator cuff pees. Indien deze pees afscheurt van het bot door bijvoorbeeld overbelasting of een val treedt er functieverlies en pijn op.

Afhankelijk van de leeftijd van de patiënt, de kwaliteit van de pees en het bot en het type scheur zal samen met je arts gekeken worden wat de best mogelijke behandeling is. In vele gevallen zal gekozen worden om de pees terug vast te hechten aan het bot.

Soms is het echter onmogelijk om de pees terug vast te hechten of zal een peeshechting lijden tot een onvoldoende resultaat. In die gevallen kan het aangewezen zijn om een omgekeerde schouderprothese te plaatsen. De omgekeerde prothese zal dan de functie van de afgescheurde spieren terug overnemen. 

Types schouderprothesen

Als een niet-operatieve behandeling met rust, pijnstillers, lokale inspuitingen of kinesitherapie onvoldoende resultaat brengt, kan een meer definitieve oplossing met het plaatsen van een schouderprothese aangewezen zijn.

Er bestaan verschillende types schouderprothesen. Welke schouderprothese voor jou het meest geschikt is, hangt af van verschillende factoren zoals de indicatie, de kwaliteit van het bot en van de spieren en pezen rondom de schouder en je leeftijd. Je arts kiest in overleg met jou de prothese die voor jouw situatie het meeste geschikt is.

ANATOMISCHE SCHOUDERPROTHESE

Bij een anatomische schouderprothese wordt de versleten bol van de schouder (de humeruskop) afgezaagd en vervangen door een nieuwe metalen kop (cobalt-chroom). Deze wordt geplaatst op een titanium steel, zodanig dat de kop stevig kan ingroeien in het bot om een optimale stabiliteit te garanderen. Ook het kunstkommetje (het glenoïd) wordt opnieuw door een kommetje van hard plastic (polyethyleen) vervangen.

Een anatomische schouderprothese wordt meestal geplaatst bij jongere patiënten met artrose. Een anatomische schouderprothese kan enkel geplaatst worden als de rotator cuff pezen nog intact zijn.

OMGEKEERDE SCHOUDERPROTHESE

Als niet alleen het schoudergewricht, maar ook de pezen van de schouder versleten zijn of in het geval van breuken van de schouder bij oudere patiënten, kan een anatomische schouderprothese geen oplossing bieden. In dit geval kiezen we voor het plaatsen van een omgekeerde schouderprothese.

Een omgekeerde schouderprothese dankt zijn naam aan het feit dat er op de plaats van het originele kommetje een halve bol wordt geplaatst. De originele bol van de schouder wordt dan vervangen door een kommetje dat vast zit op de steel. De delen van de prothese worden dus als het ware "omgekeerd" geplaatst.

Bij deze techniek verandert de mechaniek van de schouder volledig. Hierbij worden de rotator cuff pezen om je arm op te tillen minder belangrijk. De prothese werkt nu op kracht van de grote schouderspier en dus zal je je arm opnieuw kunnen opheffen, zelfs met een afgescheurde rotator cuff pees.

STEMLOZE SCHOUDERPROTHESE

Bij een stemloze schouderprothese wordt er een metalen bol geplaatst met een veel kortere steel of zelfs geen steel.

In het geval van deze prothese wordt het oppervlak van de bol van de schouder (humeruskop) vervangen door een nieuwe metalen bedekking.

Het voordeel van deze techniek is dat er slechts een beperkte hoeveelheid bot van de bol van de schouder moet worden weggenomen. Bij een stemloze schouderprothese kan gekozen worden om het kommetje van de schouder al dan niet te vervangen. Dit zal echter afhangen van de indicatie waarvoor de prothese wordt geplaatst.

Een stemloze schouderprothese kan slechts geplaatst worden als de spieren en pezen rondom de schouder intact zijn en als de botkwaliteit optimaal is.

Complicaties

De voor- en nadelen van een schouderprothese zullen tijdens de consultatie besproken worden. Daarnaast zal je chirurg je ook informeren over de mogelijke risico’s en complicaties. Mogelijke complicaties kunnen zijn:

• een infectie of besmetting van de prothese
• Inwendige of uitwendige nabloeding
• ontwrichting van de prothese (uit de kom schieten)
• letsels aan bloedvaten of zenuwen
• stijfheid na de ingreep met een verlies van beweeglijkheid van de schouder
• een breuk van het schouderblad door overbelasting
• een breuk rond de prothese
• het vroegtijdig loslaten of verslijten van de prothese op middellange termijn (de huidige protheses gaan mits een normaal gebruik en dus geen al te zware belasting ongeveer 20 jaar mee)

Nazorg

Uiteraard houdt de verzorging van de wonde en de pijnstilling niet op nadat je het ziekenhuis hebt verlaten. Zo dient er met volgende aandachtspunten rekening gehouden te worden wat betreft je verdere verzorging:

• droog steriel verband gedurende 14 dagen
• verbandwissel tweemaal per week gecombineerd met het ontsmetten van de wonde met een alcoholische oplossing
• pijnstilling indien nodig en met volgende medicatie af te bouwen:
  • Paracetamol 1 gram (4x/dag)
  • Ibuprofen 600 mg (3x/dag)
  • Contramal retard (2x/dag)
• ijsapplicaties zijn noodzakelijk om zwelling te verminderen
  
• verwijderen van de hechtingen na 2 weken. Meestal wordt er gebruik gemaakt van zelf verterende hechtingen waarbij het afknippen van de knoopjes dus volstaat. Dit kan door je huisarts gebeuren.

Als er een vermoeden van problemen of infectie bestaat, plan dan een vervroegde raadpleging op de consultatie orthopedie in. Je kunt ook steeds terecht op de dienst spoedgevallen. 

Een prothese dient regelmatig gecontroleerd te worden. Na een drietal maanden en opnieuw na een half jaar zal door middel van radiografische opnames de stand van de componenten van de prothese geëvalueerd worden door je orthopedische chirurg.

Aandachtspunten voor thuis

Thuiszorg
Eenmaal terug thuis is het de bedoeling om je normale bezigheden stilaan te hervatten. Hou er rekening mee dat zwaar huishoudelijk werk de eerste zes weken na je ingreep moet vermeden worden.

Thuiszorgdiensten georganiseerd door gemeentes, OCMW’s, mutualiteiten of onafhankelijke diensten kunnen je hier in bijstaan.
Medewerkers van de sociale dienst van het ziekenhuis kunnen je hierover meer informatie bezorgen.

Werkhervatting
Het moment van werkhervatting is gebonden aan het soort werk dat je verricht, van de tijdspanne waarin je gemist kan worden en afhankelijk van je klachten. Bij zwaar lichamelijk werk is een herstelperiode van een aantal maanden vereist. Administratieve werkzaamheden kunnen vaak na 6 weken al hervat worden.

Met jouw toestemming kan informatie over je behandeling uitgewisseld worden tussen je orthopedische chirurg en de bedrijfsarts.

Tandartsbezoek
Vertel je tandarts altijd dat je over een schouderprothese beschikt. Indien nodig kan op voorhand antibiotica gestart worden om een infectie van de prothese te voorkomen.