Vulvectomie

Voor de operatie

preoperatieve onderzoeken

Soms moeten er voor de operatie een aantal voorbereidende onderzoeken gebeuren. Welke onderzoeken dat zijn, hangt af van je leeftijd en je gezondheidstoestand. De meest voorkomende onderzoeken zijn een bloedafname, een elektrocardiogram en een RX-foto van de longen. Soms is ook een CT-scan, een PET-scan en een echografie van de lymfeklieren in de liezen nodig.

Het plannen en opvolgen van die onderzoeken gebeurt via de preopnamebalie. Daar brengen we meteen ook een aantal administratieve zaken in orde, zoals het toestemmingsformulier voor de ingreep en de verdoving en de preoperatieve vragenlijst. Als je dat wilt, kun je de preoperatieve onderzoeken ook laten uitvoeren door je huisarts.

Verpleegkundig consult

Na de consultatie bij je arts, maak je kennis met de begeleidingsverpleegkundige die je doorheen je traject zal ondersteunen, informeren en doorverwijzen volgens je noden (de psycholoog, de diëtiste, de sociale dienst …).

Infectie voorkomen

Bij een ingreep willen we natuurlijk infectierisico’s voorkomen. Een vlot herstel is essentieel. Daar kun je zelf ook voor zorgen door een goede lichaamshygiëne:

• Neem op de dag van de ingreep een douche met gewone zeep, tenzij je behandelende arts andere instructies geeft. Je haar mag je ook met gewone shampoo wassen.
• Poets je tanden goed.
• Knip de nagels van je vingers en tenen kort. Tijdens de operatie meten we via je vingertop het zuurstofgehalte in je bloed. Kunstnagels en nagellak belemmeren dat.
• Breng de ochtend van de ingreep geen make-up of bodylotion aan.
• Laat juwelen en piercings thuis. Die kunnen brandwonden veroorzaken als we elektrocoagulatie gebruiken (een elektrisch instrument waarmee in sommige gevallen de operatie uitgevoerd wordt).
• Scheer je niet met een scheermesje, want dat veroorzaakt kleine letsels. Ontharen gebeurt het best in het ziekenhuis met een medische tondeuse; die vermindert de kans op huidirritaties.
• Stop twee dagen voor de ingreep met roken.
  

De opname

Voor de opname

Als je bloedverdunners neemt, moet je die vijf à tien dagen voor de operatie stoppen. Bespreek dat met je behandelende arts.

De opname

Meld je op de dag van de opname aan in straat 60 voor de inschrijving. Daarna ga je naar de afdeling. De verpleegkundige begeleidt je naar je kamer en stelt je een aantal vragen over eventuele vorige ziekenhuisopnames, allergieën, medicatie … Als je nog vragen hebt over de operatie en de gevolgen ervan, kun je die bespreken met de begeleidingsverpleegkundige of arts.

Tijdens je verblijf in het ziekenhuis kun je kennismaken met een sociaal werker die je helpt met het oplossen van praktische problemen tijdens en na de behandeling. We bieden je ook een gesprek met de psycholoog aan.

Je verblijft zes tot zeven dagen in het ziekenhuis. De precieze duur is afhankelijk van je toestand en hoe snel je herstelt.

Verpleegkundige voorbereidingen

• Bloedafname + EKG: meestal gebeurt dat op voorhand. Bezorg het resultaat 72 uur voor de opname aan de preopnamebalie.
• Scheren: we scheren eventueel de haartjes ter hoogte van het schaambeen en de schaamlippen.
• Nagellak en make-up verwijderen.
• Je krijgt eventueel een klein lavement.
• We meten je benen op voor de steunkousen die je moet dragen om flebitis of bloedklontertjes te voorkomen (als je nog kousen hebt van vorige ingrepen mag je die zeker meebrengen).
• Als je medicatie nodig hebt om te slapen, bespreek dat dan met je arts of anesthesist.
• Je mag niks meer eten of drinken vanaf middernacht de dag voor je operatie, tenzij de arts dat anders vermeldt.
• De verpleegkundige deelt je het tijdstip van de ingreep mee. Dat is een richtuur.
• De verpleegkundige neemt een BRMO-screening af.

Schildwachtklierprocedure

Met de schildwachtklierprocedure onderzoeken we of er tumorcellen in de schildwachtklier zitten. We noemen het ook poortwachtersklier- of sentinelnodeonderzoek. Door de schildwachtklier(en) op te sporen en te onderzoeken, kunnen we heel kleine uitzaaiingen (micrometastasen) in een vroeg stadium ontdekken.

Op basis van dit onderzoek, bepaalt de arts het stadium waarin de tumor zich bevindt en past de behandeling aan. We doen de procedure enkel bij kleine vulvatumoren. Bij grotere tumoren verwijderen we al de klieren.

Verloop van de schildwachtklierprocedure

We dienen een klein beetje radioactieve vloeistof toe via injecties rond de tumor. Via de lymfe komt de vloeistof in de dichtstbijzijnde lymfeklier terecht. Na 15 tot 120 minuten is het gebied te zien waar de schildwachtklier zich moet bevinden. We zien het door een lymfescan (lymfoscintigram), soms gecombineerd met een SPECT-CT-scan. We herhalen de lymfescan na 2 uur. Het onderzoek gebeurt meestal op dezelfde dag als de operatie (meestal in de voormiddag).

De operatie

Op de afdeling

De verpleegkundige vraagt je om een operatiehemd en steunkousen aan te trekken. Juwelen en eventuele tandprothese(s), bril of lenzen moet je verwijderen en veilig opbergen. De verpleegkundige zegt je ook welke thuismedicatie je nog mag nemen en je krijgt eventueel rustgevende medicatie die door de anesthesist is voorgeschreven.

We brengen je naar de voorbereidingsruimte op de operatieafdeling. Daar doet de verpleegkundige nog een administratieve controle. De anesthesist en de gynaecoloog beantwoorden je eventuele vragen.

In de operatiezaal

De anesthesist plaatst in de operatiezaal het infuus langs waar we de medicatie toedienen om je in slaap te brengen (narcose). De verpleegkundige van de operatiezaal doet nog een aantal voorbereidingen zoals elektroden en een bloeddrukmeter aanleggen om je goed te kunnen opvolgen tijdens de ingreep. We overlopen ook de checklist met jou.

Operatie van de schildwachtklier/ lymfeklieren

De arts speurt tijdens de operatie de schildwachtklieren op met de scan en een kleine Geigerteller of intraoperatieve scan. Hij gebruikt ook een blauwe kleurstof. Daarna maakt hij één of meer kleine sneetjes en verwijdert de klieren voor verder onderzoek.

Na de verwijdering onderzoekt een patholoog de verwijderde klier onder de microscoop. Bevat de schildwachtklier geen tumorcellen, dan gaat de arts ervan uit dat de andere lymfeklieren ook vrij van tumorcellen zijn en moeten ze niet geopereerd worden. Bevat de schildwachtklier wel tumorcellen, dan is er een aanvullende operatie: lymfeklierdissectie.

Operatie van de schaamlipkanker

De arts verwijdert de tumor ruim. Dat betekent dat hij behalve de tumor ook minimaal 1 cm schijnbaar gezond weefsel eromheen wegneemt. Tijdens de operatie is namelijk niet te zien of het weefsel net buiten het zichtbare tumorgebied ook echt vrij is van kankercellen.

Het kan nodig zijn om (delen van) de kleine en grote schaamlippen en/of de clitoris te verwijderen. Hoeveel de arts verwijdert, hangt af van:

• de grootte van de tumor.
• de plaats van de tumor.
• hoe uitgebreid de tumor is.

De arts probeert zoveel mogelijk gezond weefsel te behouden om de problemen die je na de operatie kunt krijgen te beperken.

Na de operatie

Als je wakker wordt, brengen we je naar de ontwaakzaal. Daar kun je bezoek krijgen van naaste familie (beperkt tot twee personen). Als je voldoende wakker bent en de pijn is onder controle, brengen we je terug naar de afdeling.

Als je pijn hebt of misselijk bent, krijg je medicatie via het infuus. Vaak plaatsen we daarvoor een pijnpomp. Als dat niet voldoende is, meld het dan aan de verpleegkundige.

Je hebt 2 tot 5 dagen een sonde in de blaas om de urine te laten aflopen. Die plaatsen we tijdens de operatie. De arts brengt tijdens de operatie meestal ook drains aan bij de wond in de lies. Dat zijn slangetjes die wondvocht afvoeren. Te veel vocht maakt de wondgenezing moeilijker. We verwijderen de drains als er nog maar weinig vocht afgegeven wordt, dat kan een aantal dagen duren.

De arts beslist wanneer je voorzichtig mag starten met drinken en eten.

Vanaf de operatie tot een viertal weken na je ontslag krijg je dagelijks een onderhuidse inspuiting in de buik om bloedklonters te voorkomen. Je moet ook de hele opnameduur steunkousen dragen. Dat kan je afbouwen, zodra je weer voldoende lichaamsbeweging hebt.

Mogelijke verwikkelingen

Bloedingen

Na een ingreep kan bloedophoping optreden, soms krijg je daarvoor een drain.

Plasproblemen

Soms is de plasstraal tijdelijk anders.

Trombose

Een stolsel of klontertje dat zich vormt in de bloedvaten aan de binnenzijde van de vaatwand. Dat kunnen we voorkomen door bloedverdunnende inspuitingen en door steunkousen tijdens het ziekenhuisverblijf. De kousen voorkomen ook flebitis, ook wel ontsteking van de aders genoemd. Trombose en flebitis ontstaan vaak door onvoldoende beweging en bedlegerigheid.

Infectie

Bij een infectie zijn ziekteverwekkende micro-organismen aanwezig in het lichaam die zich kunnen vermenigvuldigen waardoor ontsteking of ziekte ontstaat. Een infectie kan optreden na een operatie of kan andere oorzaken hebben. Dat vertaalt zich meestal in koorts.

Lymfoedeem

Het kan zijn dat tijdens de operatie de lymfeklieren uit de liezen zijn weggenomen. Daardoor is het lymfestelsel op die plaats onderbroken en wordt het lymfevocht uit de benen minder makkelijk afgevoerd. Dat vocht kan zich ophopen waardoor je benen dikker worden. Een ander woord voor zo’n zwelling is lymfoedeem. Ben je behandeld volgens de schildwachtklierprocedure, dan is de kans klein dat je last hebt van lymfoedeem. Bij liesklieruitruiming starten we de eerste dag na je operatie met lymfedrainage.

Ontslag

• De datum voor de controleafspraak geven we je mee bij het ontslag uit het ziekenhuis. De controle vindt meestal plaats één of enkele weken na ontslag.
• De sociale dienst kan je helpen om thuishulp te regelen.

Resultaat

Een zevental dagen na de operatie krijgt je behandelende arts het resultaat van het microscopisch onderzoek van het verwijderde weefsel. Dat microscopisch onderzoek is noodzakelijk om te bepalen of je met de operatie voldoende bent behandeld. Soms is een nabehandeling nodig.

Tijdens de controleafspraak bespreekt je arts met jou het resultaat en de gevolgen ervan.

Nazorg

• Wacht tot zes weken na de operatie met heffen (meer dan 5 kg), actief sporten en seksuele betrekkingen. Overdrijf niet met overmatige bewegingen: luister naar je lichaam. Het is beter regelmatig korte afstanden te doen. Dat bevordert de bloedsomloop en voorkomt klontervorming (trombose).
• Of je verder witte TED-kousen moet dragen, bespreek je met de arts. Dat kan door een thuisverpleegkundige gedaan worden of we kunnen het je tijdens de opname aanleren.
• Vaginaal bloedverlies gedurende een tweetal weken na de ingreep is normaal. Gebruik geen tampons, want dat geeft risico op infectie. Het bloedverlies mag niet hevig zijn. Is dat wel het geval, verwittig dan je arts of de afdeling.
• Als alles normaal verloopt mag het litteken bloot blijven en is er geen verdere verzorging nodig. Het vreemde gevoel rond het litteken kan 6 tot 12 maanden duren. De hechtingen zijn oplosbaar.
• Neem geen bad tot 4 weken na de operatie om verweking van het litteken te vermijden. Douchen mag wel.
• Zorg de eerste weken voor een gemakkelijke stoelgang. Eet gezond en gevarieerd, met veel fruit en drink voldoende. In samenspraak met je arts kun je een laxerend middel (bv. Movicol®) gebruiken.
• Als je pijn hebt, mag je na na overleg met de behandelende arts paracetamol innemen (bv. Dafalgan®, Perdolan® mono).
• Contacteer je huisarts bij specifieke vragen rond pijn of inname van medicatie.
  

Hulp

De begeleidingsverpleegkundige of psycholoog kunnen je helpen om een nieuw evenwicht te vinden in je leven en te werken aan je herstel. Ze kunnen je meer info geven over bewegingsprogramma’s (bv. Rekanto, oncokine), mindfulness en andere revalidatieprogramma’s. Heb je nog vragen of bezorgdheden? Dan kun je terecht bij de huisarts, de behandelende arts, de begeleidingsverpleegkundige, de verpleegkundigen, de sociaal werker, de psycholoog, de kinesitherapeut (fysiotherapeut) en de diëtist.

Psychische gevolgen

Kanker en de intensieve behandeling zijn emotioneel ingrijpend. Hoe je omgeving je opvangt is van groot belang. Bij moeilijkheden rond verwerking, relatie en seksualiteit kun je een beroep doen op de psychologe.

Seksualiteit

Geslachtsgemeenschap is mogelijk vanaf ongeveer zes weken na de operatie, dan heb je doorgaans geen bloedverlies meer en is de wonde genezen. Seks heeft na zes weken geen enkele nadelige invloed op het genezingsproces. Er is ook geen gevaar dat je partner besmet raakt met kwaadaardige cellen.

De behandeling van kanker kan gevolgen hebben voor de seksuele beleving. De behoefte aan seks kan tijdelijk minder zijn doordat je (erg) moe bent of andere lichamelijke klachten hebt. Dat is een normale reactie op de situatie. Veel vrouwen hebben na de behandeling vooral behoefte aan intimiteit en verbondenheid. Na enige tijd raak je normaal weer gewend aan de nieuwe situatie en voelt ze weer vertrouwd aan. Een gesprek hierover met de begeleidingsverpleegkundige of psycholoog is altijd mogelijk.

Je lichaam kan veranderd zijn:

• Je vagina-ingang is mogelijk wat nauwer of stug geworden, wat geslachtsgemeenschap moeilijker maakt. Je kunt hulpmiddelen gebruiken om de vagina ‘open’ te houden in de tijd dat je nog niet vaak seksueel contact hebt. Vraag ernaar bij je arts of begeleidingsverpleegkundige.
• Het gebied rond de vagina kan lang minder gevoelig zijn. Dat komt door de beschadiging van gevoelszenuwen in de huid. Meer intensieve stimulatie compenseert soms het gemis aan gevoel, bijvoorbeeld met een vibrator die het hele gebied rond de clitoris stimuleert.
• Door bestraling wordt de vagina minder vochtig als je opgewonden bent. Daardoor kan geslachtsgemeenschap wat lastiger zijn. Meestal is een glijmiddel daarvoor een goede oplossing. Een glijmiddel kan ook de gevoeligheid en sensatie bij masturbatie verhogen. Glijmiddelen kun je krijgen bij de apotheek of de drogist.
• Soms moet de arts ook de clitoris verwijderen. Sommige vrouwen kunnen na een tijd toch weer klaarkomen doordat het gevoel op die plek toch weer in meer of mindere mate terugkeert of door het stimuleren van andere erotisch gevoelige plekken.
• Sommige vrouwen doen er na de operatie langer over om seksueel opgewonden te geraken.