Orgaan- en weefseldonatie

Soorten donoren

Een nieuw orgaan nodig hebben, het kan eigenlijk iedereen overkomen. Vaak is het een allerlaatste kans op herstel. Het zieke orgaan wordt dan vervangen door een gezond donororgaan. Er zijn twee mogelijkheden: een orgaan van een overleden donor of een orgaan van een levende donor.

Levende donoren kunnen familie zijn (bv. ouder naar kind, broer naar zus …) of niet-verwant (bv. echtgenoot of vrienden). De keuze van het orgaan is hier beperkt: het gaat vooral om een nier of een lob van de lever. Levende donatie biedt een groot aantal voordelen, maar de psychische en emotionele impact hiervan mag niet onderschat worden.

Overleden donoren, dat kan iedereen zijn. Een overleden donor kan meerdere organen en weefsels afstaan, waardoor meerdere levens kunnen worden gered.

Wie komt in aanmerking?

De meeste donororganen van overleden donoren zijn afkomstig van patiënten die hersendood zijn. Het gaat om mensen die in het ziekenhuis worden opgenomen met een onomkeerbare hersenbeschadiging door een ongeval, een hersenbloeding, een gezwel in de hersenen, hersenbeschadiging door zuurstoftekort na een hartstilstand ... maar orgaandonatie kan ook bij een uitzichtloze situatie.

Uitzichtloze situatie

Als bij de patiënt een onomkeerbare catastrofale ziekte of letsel is vastgesteld, waarbij we geen zinvol herstel verwachten en met de huidige medische kennis geen genezing meer mogelijk is, spreken we van een uitzichtloze toestand die niet beter kan worden.

Het verschil met een hersendode patiënt is dat de patiënt nog een minimale bevloeiing heeft van het ademhalingscentrum in de hersenen en dus nog wel in zekere mate zelfstandig kan ademen. Bij een hersendode patiënt is er totaal geen bevloeiing meer in de hersenen en dus ook niet van het ademhalingscentrum. Bij het stopzetten van de kunstmatige beademing ademt de patiënt niet meer zelfstandig.

Hersendood

In de eerste plaats doen de artsen die jouw naaste behandelen er alles aan om zijn of haar leven te redden. Omdat mensen met een zware hersenbeschadiging niet meer zelfstandig kunnen ademen, wordt de ademhaling overgenomen door een machine (ventilator). Het hart blijft pompen dankzij medicijnen en ook de bloeddruk wordt op peil gehouden zodat herstel mogelijk is. Het lijkt alsof jouw dierbare ligt te slapen omringd door vele machines, maar soms is de schade ter hoogte van de hersenen te groot: door zwelling wordt bijvoorbeeld de hersendruk te hoog. Daardoor krijgen de hersenen geen bloed meer en dus ook geen zuurstof. De hersenen sterven af en deze toestand kan nooit meer veranderen. De patiënt zal nooit meer wakker worden en is hersendood. Dat allemaal terwijl het lijkt alsof hij of zij nog steeds ligt te slapen omringd door de vele machines. Het lichaam voelt warm aan, je ziet nog altijd een hartslag op het scherm en de borstkas gaat mooi op en neer. De hersendood wordt vastgesteld en voor we de behandeling volledig stoppen, overwegen we orgaandonatie.

Wie stelt de hersendood vast?

De hersendood en dus het overlijden van de mogelijke donor, moet bij wet door drie verschillende en onafhankelijke artsen worden vastgesteld. Onafhankelijk wil zeggen dat de artsen geen enkele binding hebben met de mogelijke orgaanontvanger(s) en zelf ook geen transplantatie verrichten. Om het overlijden vast te stellen, laten de artsen zich leiden door de jongste stand van de wetenschap. Elke arts voert afzonderlijke verschillende testen uit. De bevindingen van de drie artsen moeten identiek zijn (= consensus). Het tijdstip van overlijden is het moment waarop de derde arts de hersendood vaststelt. Wanneer jouw naaste zijn of haar organen zal schenken, nemen we contact op met het transplantatiecentrum UZ Gent en voeren we verdere onderzoeken uit om te kijken welke organen geschikt zijn. Deze procedure vraagt tijd, wees dus niet ongerust als dit enkele uren in beslag neemt.

Wat zegt de Belgische wetgeving over orgaandonatie?

De Belgische wetgeving is gebaseerd op de “veronderstelde instemming” tot donatie. Dat wil zeggen dat iedere Belg, bij overlijden, automatisch donor wordt, tenzij die bij leven kenbaar heeft gemaakt het niet te willen.

Hoe maakt je dit kenbaar?

De beste manier om uw mening kenbaar te maken is door erover te praten met uw familie en/of partner. Door uw wens kenbaar te maken helpt u uw familie/partner en de arts om uw beslissing te respecteren.

Vanaf 18 jaar (of vroeger als u wilsbekwaam bent) kan iedereen zijn wens of verzet voor orgaandonatie ook officieel laten registreren in het gemeentehuis van de woonplaats, via e-health of bij de huisarts. Deze registratie kan op elk moment veranderd worden.

Welke organen kunnen getransplanteerd worden?

Hart, longen, lever, alvleesklier (pancreas), nieren en dunne darm(en) zijn geschikt voor transplantatie. Verder kan er ook weefsel weggenomen worden zoals de huid, hoornvlies, pezen, botten ...

We kunnen niet op voorhand aangeven welke organen geschikt zijn voor donatie. Het kan zelfs zijn dat, na overleg met het transplantatiecentrum UZ Gent, er geen organen gebruikt kunnen worden omdat ze niet geschikt blijken voor transplantatie.

Wie bepaalt welke zieke(n) de organen krijgt (krijgen)?

Een goede overeenkomst tussen donor en ontvanger is belangrijk om afstoting en verlies van organen te voorkomen. Eurotransplant is de overkoepelende organisatie van alle transplantatiecentra van België, Nederland, Luxemburg, Duitsland, Oostenrijk, Hongarije, Slovenië en Kroatië die ervoor zorgt dat elk geschonken orgaan bij de meest geschikte persoon terechtkomt. Het is een soort databank die voor elk orgaan een wachtlijst bijhoudt.

Om te bepalen wie het orgaan krijgt, vergelijken ze de medische gegevens van de donor met die van de wachtende personen. De computer stelt deze matchlijst samen. Het systeem is dus objectief. Er wordt rekening gehouden met de verwachte uitkomst, de urgentie en de wachttijd van de ontvanger.

Afscheid nemen

Op de afdeling intensieve zorg kan je op een rustige en respectvolle manier afscheid nemen van je naaste. Neem alle tijd die je nodig hebt. Als je dat wil, kunnen we je ook contacteren op het moment dat je naaste overleden is en wanneer de organen weggenomen zijn.

Je naaste groeten

Organen en weefsels wegnemen gebeurt op een medisch verantwoorde en respectvolle manier op het operatiekwartier. Het lichaam van je naaste wordt gereconstrueerd en de funeraire zorg gebeurt op een professionele manier. Je kan altijd wensen en voorkeuren doorgeven voor de lijktooi.

Na de operatie kan je de naaste groeten in het rouwcentrum van het ziekenhuis of in het funerarium van jouw keuze. Bij de begroeting zal je naaste een bleek gelaat hebben en een operatiewonde ter hoogte van de buik.

Wie betaalt de kosten?

Als je instemt met orgaandonatie, sta je niet meer in voor de kosten die gemaakt worden na het vaststellen van de hersendood of het overlijden. De rekening van de verschillende onderzoeken en de donoroperatie wordt gedragen door de ziekenfondsen van de ontvangers. Je betaalt wel de kosten voor de begrafenis of crematie en er is geen enkele vergoeding mogelijk voor de donatie op zich.

Verder contact

Als je dat wilt, kan je na de transplantatie telefonisch contact opnemen met de verpleegkundig donorcoördinator van AZ Sint-Lucas. Die kan in beperkte mate informatie geven over de gedane transplantaties: welke organen zijn weggenomen. Het is bij wet verboden om enige vorm van identiteitsvermelding tussen donor en ontvanger prijs te geven.

Via de gegevens op de achterzijde van deze brochure kan je altijd zelf contact opnemen met ons ziekenhuis bij vragen of andere problemen. Wij maken altijd tijd voor jou vrij. Als je verdere ondersteuning wenst van een psycholoog is dat ook mogelijk. Na de transplantatie ontvang je ook een dankbrief van de transplantatiecoördinatoren van het UZ Gent.

Interessante links

Beldonor
www.beldonor.be

NAVADO vzw - Nabestaanden van donoren
www.navado.be