Prostaatkanker

Prostaatkanker wordt het vaakst vastgesteld in de leeftijdsgroep tussen 60 en 80 jaar maar het kan ook op vroegere of latere leeftijd ontdekt worden.

Hoe ontstaat prostaatkanker?

Het ontstaat wanneer cellen in de prostaat ongecontroleerd beginnen te delen. De prostaatkankercel heeft het mannelijke hormoon testosteron nodig om te groeien. Dit hormoon veroorzaakt geen prostaatkanker, maar zorgt ervoor dat de prostaatkankercellen kunnen overleven.

Waarom dit gebeurt, is niet duidelijk. Men weet wel dat een aantal risicofactoren een rol spelen, onder andere:

• Levensstijlfactoren zoals voeding en overgewicht. Een teveel aan eiwitten en vet in de voeding kan prostaatkanker vermoedelijk bevorderen.
• Erfelijke aanleg. Er is kans op erfelijke prostaatkanker als je voor je 55ste prostaatkanker kreeg of wanneer twee of meer directe familieleden (vader, broers, opa ...) prostaatkanker kregen op jonge leeftijd.

Onderzoek

Prostaatkanker geeft vaak weinig of geen klachten tot het een verder gevorderd stadium bereikt. De diagnose van prostaatkanker wordt vandaag dan ook vaak gesteld aan de hand van een gestegen PSA of prostaat specifiek antigen op een bloedonderzoek. PSA is een eiwit dat geproduceerd wordt door prostaatcellen. Zowel goed- als kwaadaardige prostaatcellen produceren PSA en de hoeveel PSA die ‘normaal’ is hangt af van een aantal zaken zoals de grootte van de prostaat. Een verhoging van het PSA kan met andere woorden zowel een goed- als een kwaadaardig fenomeen zijn. Enerzijds kan een goedaardige prostaatvergroting een PSA-stijging geven terwijl dit een natuurlijk verouderingsfenomeen is. Anderzijds kan een PSA-stijging bij een weinig vergrote prostaat een eerste alarmsymptoom zijn voor prostaatkanker.

Een andere manier om prostaatkanker vast te stellen is via een rectaal onderzoek. Hierbij voelt de uroloog met de vinger langsheen de anus aan de prostaat. De prostaat zit erg dicht tegen de dikke darm en een verharde knobbel op de prostaat kan op die manier gevoeld worden. Vaak zal de uroloog ook een echografie van de prostaat uitvoeren om te kijken of er verdachte zones zijn.

Aan de hand van deze eerste onderzoeken zal de uroloog met jou bespreken of er meer onderzoek nodig is. Zo kan hij je adviseren om een MRI-onderzoek van de prostaat te laten verrichten of een prostaatbiopsie. Als de diagnose van prostaatkanker gesteld wordt, hangt de behandeling sterk af van het stadium waarin de kanker zich bevindt, de agressiviteit van de prostaattumor en de leeftijd en algemene toestand van de patiënt. Alle patiënten worden ook besproken op de MOC-vergadering (medisch oncologisch consult). Op deze vergadering overleggen verschillende specialisten en eventueel ook de huisarts over de beste therapie voor de patiënt.

Behandeling

Enkele mogelijke behandelingsopties zijn:

Active surveillance beleid

We volgen de prostaattumor op door middel van regelmatige bloedafnames, rectaal onderzoek, beeldvormingsonderzoeken en prostaatbiopsies. Deze aanpak is alleen mogelijk bij weinig agressieve tumoren die gelokaliseerd zijn in de prostaat. Het idee is dat een aantal van deze tumoren mogelijks levenslang rustig zullen blijven. Als de tumor toch evolueert, zal de uroloog een aanvullende behandeling voorstellen.

Operatie

Bij een radicale prostatectomie wordt de hele prostaat met prostaatkapsel en de zaadblaasjes verwijderd. Soms worden ook de nabijgelegen lymfeklieren verwijderd. Het weggehaalde weefsel wordt in het labo onderzocht. De uitslag van dit onderzoek bepaalt de noodzaak van verdere behandeling. Deze operatie wordt meestal uitgevoerd met assistentie van de operatierobot, zodat we vitale anatomische structuren duidelijker kunnen zien en de operatie preciezer kunnen uitvoeren. Hierdoor verlaagt de kans op incontinentie en impotentie.

• De robotgeassisteerde radicale prostatectomie

Uitwendige bestraling

Bij uitwendige bestraling wordt de prostaat van verschillende kanten bestraald. Dit betekent dat ook normaal, gezond weefsel kan beschadigd worden. De totale behandeling duurt enkele weken, waarbij de prostaat zo'n dertig à veertig keer wordt bestraald. Door de bestraling in zoveel keren te geven, wordt de kans op beschadiging van de gezonde weefsels verminderd. Meestal worden vóór de bestraling in het dagziekenhuis drie goudmerkertjes ingeplant. Dit gebeurt om de prostaat tijdens de bestraling radiografisch te kunnen volgen. Eventueel kan de bestraling gecombineerd worden met drie jaar hormonale behandeling.

• Behandeling van prostaatcarcinoom

Hormonale behandeling

Een hormonale behandeling vermindert de aanmaak van testosteron of blokkeert de werking hiervan. Prostaatcellen en sommige prostaatkankercellen staan immers onder invloed van dit testosteron en door het onttrekken van deze molecule kunnen we de tumor onder controle houden. Hormonale behandeling zal zelden of nooit als enige behandeling opgestart worden bij een gelokaliseerde prostaattumor. Dit kan samen met radiotherapie of in de behandeling van een uitgezaaide prostaattumor. Hormonale behandeling kan door middel van een operatie of injecties/pillen.

• Subcapsulaire orchidectomie
• Hormonale behandeling van prostaatkanker

Kanker en de behandeling ervan zijn ingrijpend en kan veranderingen teweeg brengen in heel wat levensgebieden. Naast de lichamelijke gevolgen vraagt kanker vaak ook een aanpassing op emotioneel, sociaal en relationeel vlak. In dit aanpassingsproces kun je altijd bijgestaan worden door een begeleidingverpleegkundige en/of een oncopsycholoog.