Nierstenen

Wat zijn nierstenen?

De stoffen waaruit nierstenen zijn opgebouwd, komen voor bij iedere mens. Toch krijgt niet iedere mens nierstenen. De belangrijkste oorzaak van nierstenen is de oververzadiging van de urine met bepaalde zouten zoals calciumoxalaat, calciumfosfaat of urinezuur. Hoe hoger de concentratie van die zouten, hoe meer die stoffen neigen naar kristalvorming. Een belangrijke oorzaak van nierstenen is een onvoldoende vochtinname. Hoe minder men drinkt, hoe meer geconcentreerd de urine is en hoe gemakkelijker kristallen en stenen zich vormen.

Daarnaast kunnen ook nog andere factoren een rol spelen zoals leeftijd, geslacht, verkeerde voedingsgewoonten, anatomische afwijkingen of ziekten, urineweginfecties, erfelijke of verworven metabole afwijkingen, klimaat en professionele activiteiten.

Op het ogenblik dat er zich een eerste kristalkern heeft gevormd, kunnen zich daarop steeds meer stoffen beginnen vastzetten tot er zich uiteindelijk een niersteen heeft gevormd. Een niersteen is dus een steen die in de nieren ontstaat, maar zich heeft gevormd uit stoffen die in de urine zijn opgelost. Het is dus géén stukje nier dat afgebroken en verhard is, zoals soms gedacht wordt.

Soorten nierstenen

Nierstenen komen voor in allerlei kleuren, vormen en samenstellingen. Er zijn al meer dan 200 verschillende stoffen aangetroffen in nierstenen. De belangrijkste componenten zijn whewelliet (calcium oxalaat monohydraat), weddelliet (calcium oxalaat dihydraat), carbapatiet (calcium fosfaat) en urinezuur.

De overgrote meerderheid van de stenen (80 procent) bevat calcium. Ongeveer 10 procent van de nierstenen bevat vooral urinezuur of een mengeling van urinezuur en calcium. In een aantal gevallen is er een verband met jicht.

De resterende 10 procent zijn onder andere struvietstenen. Deze ontstaan uitsluitend bij mensen met urineweginfecties die veroorzaakt worden door een bepaalde groep van bacteriën.

Daarnaast zijn er nog enkele zeldzame afwijkingen, sommige erfelijk (bijvoorbeeld cystinurie), sommige veroorzaakt door bepaalde medicatie (bijvoorbeeld Indinavir), die een hoger risico inhouden op het ontstaan van specifieke nierstenen.

Op basis van een analyse van de niersteen (morfologisch onderzoek en een infrarood spectroscopie) , is een classificatie in zes klassen en 22 onderklassen mogelijk. Het is van belang om de precieze samenstelling en classificatie te kennen van een niersteen. Elke klasse (en soms zelfs subklasse) gaat immers gepaard met eigen aandachtspunten in de preventieve behandeling. Gooi een oude (of nieuwe) steen dus niet weg, maar breng hem mee naar de consultatie!

Niersteenclassificatie:

• Klasse I: Calciumoxalaat monohydraat (Whewelliet)
• Klasse II: Calciumoxalaat dihydraat (Weddelliet)
• Klasse III: Urinezuur en uraat
• Klasse IV: Calciumfosfaat
• Klasse V: Cystine
• Klasse VI: Proteïne

Symptomen

Als nierstenen klachten veroorzaken, gaat het in de overgrote meerderheid van de gevallen om nierkolieken. De pijn doet zich voor wanneer een steen vast komt te zitten in de urineleider. Deze bijna ondraaglijke pijn zet meestal bruusk in, in de rug of in de zij, langs de zijde waar de niersteen zit. Typisch is dat de pijn uitstraalt naar de lies en de schaamstreek.

Wie nierkolieken heeft, kan meestal niet stilzitten en loopt rusteloos heen en weer, gaat zitten of liggen, staat weer recht, enzovoorts, in een (vruchteloze) poging een comfortabele houding te vinden waarbij de pijn zou afnemen. Nierkolieken gaan dikwijls gepaard met misselijkheid en braken. Vaak begint men ook te zweten. Soms zit er wat bloed in de urine, die daardoor een rode kleur heeft.

Als je dergelijke klachten hebt, moet je snel een arts te raadplegen, want een steen die vastzit in de urineleider kan uiteindelijk de nierwerking blokkeren of een nierontsteking veroorzaken. Dat gebeurt niet zo vaak, maar is wel gevaarlijk.

In bepaalde gevallen veroorzaakt de niersteen ook een ontsteking van de urineleider. Mogelijke bijkomende symptomen zijn dan koorts en rillingen, slecht ruikende of troebele urine, een branderig gevoel bij het plassen of een frequente drang om te plassen. Raadpleeg ook in dat geval zo snel mogelijk een arts.

Diagnose

De arts stelt je vragen over het pijnverloop en andere gegevens die belangrijk kunnen zijn. Nadien volgt er een klinisch onderzoek. Vervolgens wordt er een urineonderzoek en een bloedonderzoek uitgevoerd om een eventuele infectie van de urinewegen of de nieren op te sporen.

We proberen de steen in beeld te brengen zodat de arts een idee krijgt waar de steen precies gelokaliseerd is en hoe groot hij is. Hierbij kunnen verschillende technieken gebruikt worden: echografie, radiografie (waarbij eventueel eerst contraststof toegediend wordt om het nierbekken beter in beeld te brengen) en een CT-scan.